Er wordt veel geschreven over bier de laatste tijd en zelfs op televisie is er een complete serie over Nederlands bier. Allemaal heugelijke belangstelling voor de flink opgeschudde bierscene in Nederland. Geen wonder, want in de periode voorafgaand aan die opbloei van het Nederlands brouwen, zagen veel mensen Nederland juist helemaal niet als bierland. Je kon in de afgelopen decennia voor een bijzonder bier lange tijd alleen terecht in gespecialiseerde biercafés als Gollem en Jan Primus. Moeilijk voor te stellen in een tijd waarin de meeste cafés een bierlijst hebben waar je acute keuzestress van krijgt maar die plekken voelden in de jaren tachtig als iets nieuws.
“Maar een eeuw eerder zagen veel Nederlandse cafés er min of meer uit zoals Gollem of Jan Primus”, schrijft Marco Daane in Bier in Nederland, een omvangrijke “biografie” van onze favoriete drank hier ten lande. Daane somt vervolgens een aantal bieren op dat indertijd in de cafés beschikbaar was. Een deel daarvan klinkt de meeste bierdrinkers tegenwoordig waarschijnlijk bekend in de oren (porter, imperial stout, pale ale), de rest moet zelfs veel doorgewinterde Nederlandse bierliefhebbers onbekend zijn.
Daane’s boek is een uitputtende studie van de bieren die de Nederlandse bierkaarten bevolkten voor pilsener begin twintigste eeuw praktisch de alleenheerschappij greep. Op basis van referenties in toneelteksten, krantenberichten, brouwersaantekeningen en een duizelingwekkend aantal andere bronnen, schetst hij de fascinerende geschiedenis van Nederlands bier. Die begint, bij gebrek aan eerdere bronnen, halverwege de Middeleeuwen. Daane voert de lezer vanaf daar langs bierstijlen met oer-Hollandse namen als kluin, kuit, loender en mol. Het blijkt een geschiedenis van kruisbestuiving, komen-en-gaan en overweldigende invloeden van buitenaf.
Vaak werden bieren van over de grens van het huidige Nederland zo populair, dat de lokale brouwers zich probeerden toe te leggen op de nieuwe smaken. Zodoende was het “nabrouwen” in de zeventiende eeuw al “een illuster element van de Nederlandse biercultuur”, schrijft Daane met een zweem van verwijt.
Op enkele uitzonderingen na, bleven veel Nederlandse brouwers en bierdrinkers in de eeuwen daarna eerder internationale trends volgen dan de eigen bieren te koesteren. Zonde, vindt Daane, want “Nederland is wel een biernatie geweest”. Volgens de “biograaf” is het Nederlandse brouwwezen zelfs verantwoordelijk geweest voor prototypes van nu befaamde stijlen als India Pale Ale en Vlaams Rood. “Alleen zijn die concepten elders in de internationale biercultuur groot geworden, maar in Nederland zelf de nek omgedraaid.”
De beweging die iets meer dan dertig jaar geleden met de eerste bokbierfestivals en nieuwe, kleinschalige brouwerijen weer wat meer diversiteit in het vaderlandse bierlandschap blies en nu misschien wel zijn hoogtepunt beleeft, voegt wat Marco Daane betreft nog steeds weinig eigens toe aan een nationale biercultuur. “‘We’ maken van alles, maar doen ‘ze’ elders ook”, vat hij de globale ontwikkeling van de craft beer-beweging tamelijk kritisch samen.
Ook als je daar niet mee eens bent, is dit nog steeds een onmisbaar boek als je wilt kunnen zeggen dat je verstand van Nederlands bier hebt. Want Marco Daane heeft hier nogal een standbeeld opgericht voor het Nederlandse bier, waarvan de toekomst wat ons betreft net zo rijk en fascinerend is als zijn verleden.
Dorstig naar dit soort kennis? Goed gesorteerde boekhandels hebben soms nog wel een exemplaar staan of anders doe je gewoon een impulsaankoop om geen spijt van te krijgen via Bol.com.
Ook in de toekomst op de hoogte blijven van de ontwikkeling van Nederlands bier in het algemeen en dat van ons in het bijzonder? Abonneer je dan op onze nieuwsbrief.